پروفسور محمود حسابی پدر فیزیک ایران

پروفسور سید محمود حسابی‌، در سال ‌1281ه.ش، از پدر و مادری‌ تفرشی‌، در تهران‌ زاده‌ شدند. پس‌ از سپری ‌نمودن‌ چهار سال‌، از دوران‌ كودكی‌ در تهران‌، به‌ همراه‌ خانواده‌ (پدر، مادر و برادر)، عازم‌ شامات‌ گردیدند. در هفت سالگی‌، تحصیلات‌ ابتدایی‌ خود را، در بیروت‌، با تنگدستی‌ و مرارت‌های‌ دور از وطن‌، در مدرسه‌ كشیش‌های‌فرانسوی‌، آغاز كردند، و هم‌‌زمان‌، توسط‌ مادر فداكار، متدین‌ و فاضله‌ خود (خانم‌ گوهرشاد حسابی)، تحت‌ آموزش‌ تعلیمات‌ مذهبی‌ و ادبیات‌ فارسی، قرار گرفتند. استاد، قرآن‌ كریم‌ را، حفظ‌ و به‌ آن‌ اعتقادی‌ ژرف‌ داشتن. دیوان‌حافظ‌ را، نیز از بر داشته‌، و به‌ بوستان‌ و گلستان‌ سعدی، شاهنامه‌ فردوسی‌، مثنوی‌ مولوی‌، منشآت‌ قائم‌ مقام‌، اشراف‌كامل‌ داشتند. شروع‌ تحصیلات‌ متوسطه‌ ایشان‌، مصادف‌ با آغاز جنگ‌ جهانی‌ اول‌، و تعطیلی‌ مدارس‌ فرانسوی‌ زبان ‌بیروت‌ بود. از این‌ رو، پس‌ از دو سال‌ تحصیل‌، در منزل‌، برای‌ ادامه‌، به‌ كالج‌ آمریكایی‌ بیروت‌ رفتند، و در سن‌ هفده‌سالگی‌، لیسانس‌ ادبیات‌، در نوزده‌ سالگی‌ لیسانس‌ بیولوژی‌، و پس‌ از آن‌، مدرك‌ مهندسی‌ راه‌ و ساختمان‌ را، اخذ نمودند.
در آن‌ زمان‌، با نقشه‌كشی‌ و راه‌‌سازی‌، به‌ امرار معاش‌ خانواده‌، کمك‌ می‌كردند. استاد، همچنین‌، در رشته‌های‌ پزشكی‌، ریاضیات‌ و ستاره‌شناسی‌، به‌ تحصیلات‌ آكادمیك‌ پرداختند. شركت‌ راه‌‌سازی‌ فرانسوی‌، كه ‌استاد در آن‌، مشغول‌ به كار بودند، به پاس‌ قدردانی‌ از زحماتشان‌، ایشان‌ را، برای‌ ادامه‌ تحصیل‌، به‌ كشور فرانسه‌ اعزام‌كرد، و بدین‌ ترتیب، در سال‌ 1924 م به‌ مدرسه‌ عالی‌ برق‌ پاریس‌ وارد، و در سال ‌ 1925 (م) فارغ‌التحصیل‌ شدند.

هم‌‌زمان‌ با تحصیل‌ در رشته‌ معدن‌، در راه‌آهن‌ برقی‌ فرانسه‌، مشغول‌ به‌ كار گردیدند، و پس‌ از پایان‌ تحصیل‌ در این ‌رشته، كار خود را، در معادن‌ آهن‌ شمال‌ فرانسه‌، ومعادن‌ زغال‌ سنگ‌ ایالت‌ سار آغاز كردند. سپس، به دلیل‌ وجود روحیه‌ علمی‌، به‌ تحصیل‌ و تحقیق‌، در دانشگاه‌ سوربن‌، در رشته‌ فیزیك‌ پرداختند، و در سال‌ 1927 (م)، در سن‌ بیست‌ و پنج‌ سالگی، دانش‌‌نامه‌ دكترای‌ فیزیك‌ خود را با ارایه‌ رساله یی، تحت‌ عنوان‌ حساسیت‌ سلول‌‌های ‌فتو الكتریك، با درجه‌ عالی‌، دریافت‌ كردند. استاد، با شعر و موسیقی‌ سنتی‌ ایران‌، و موسیقی‌ كلاسیك‌ غرب‌، به‌ خوبی‌ آشنایی‌ داشتند، و در چند رشته‌ ورزشی‌، موفقیت‌‌هایی‌ كسب‌ نمودند، كه‌ از آن‌ میان‌، می‌توان‌ به‌ دیپلم‌ نجات‌ غریق‌ در رشته‌ شنا، اشاره‌ نمود.فعالیت‌ در دو نسل‌ كاری، و آموزش‌ 7 نسل‌ استاد و دانشجو، از خدمات‌ ارزنده‌ پروفسور حسابی‌، به شمار می‌رود، و در همین‌ راستا، ایشان‌ از سال 1350 ه . ش به عنوان‌ استاد ممتاز دانشگاه‌ تهران‌، شناخته‌ شدند. استاد، به‌ چهار زبان‌ زنده‌ دنیا: فرانسه‌، انگلیسی‌، آلمانی‌ و عربی‌ مسلط‌ بودند، و به‌ زبان‌‌های‌: سانسكریت‌، لاتین‌، یونانی‌، پهلوی‌، اوستایی‌، تركی‌ و ایتالیایی‌ اشراف‌ داشتند. دكتر حسابی‌ به‌ ایران‌، فرهنگ‌ و ادب‌ و اعتقادات‌ سنتی‌ و مذهبی‌ این‌ سرزمین‌ عشق‌، می‌ورزیدند، و گذشته‌ از سفر، به‌ كشورهای‌ متعدد عالم‌، به‌ سراسر ایران‌، سفر كرده‌ بودند، و از این مسافرت‌‌های پربار داخلی‌ و خارجی‌، ‌یادداشت‌ها و سفرنامه‌های‌ بسیاری‌، به جای‌ نهادند. در زمینه‌ تحقیق‌ علمی‌: 25 مقاله‌، رساله‌ و كتاب‌، از استاد به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌. تئوری‌ بی‌نهایت‌ بودن‌ ذرات ایشان‌ در میان‌ دانشمندان‌ و فیزیك‌‌دانان‌ جهان، شناخته‌ شده‌ است‌.استاد، تنها شاگرد ایرانی‌ پروفسور اینشتین‌ بوده، و در طول‌ زندگی، با دانشمندان‌ تراز اول‌ جهان‌، نظیر شرودینگر، بورن، فرمی‌، دیراك، بوهر، ... و با فلاسفه‌ و ادبایی‌ همچون‌ آندره‌ژید، برتراند راسل، ... تبادل‌ نظرداشته‌اند. ایشان‌، از سوی‌ جامعه‌ علمی‌ جهان، به‌ عنوان‌مرد اول‌ علمی‌ جهان ‌ 1990 م‌ برگزیده‌ شدند ، و در كنگره‌ "شصت‌ سال‌ فیزیك‌ ایران‌ (1366 ه . ش‌) ملقب‌ به‌ پدر فیزیك‌ ایران‌ گردیدند. 

استاد دکتر سید محمود حسابی به موسیقی اصیل ایرانی علاقه بسیار داشتند ، در کودکی نواختن نی را ، از مادر دانش‎دار و هنرمندشان آموخته ، سازدهنی را شخصا ، نواختن ویولن را در پاریس ، نزد استادان فن و پیانو و هارپسیکورد را ، خودشان فرا گرفته بودند .در میان موسیقی‎دانان غربی ، بیش از همه ، به باخ علاقه داشتند و بر این عقیده بودند که : «آن‎قدر موسیقی باخ دلنشین است که کاملا معلوم است به گفتگو با خدا نشسته است» ، این علاقه به حدی بود ، که در پاریس با همیاری هم‎کلاسی‎های دانشکده پلی‎تکنیک گروه موسیقی تشکیل دادند ، به نام سن سباستین (نام کوچک باخ) که خودشان تکنواز (سولیست) و رهبر (لیدر) این گروه بودند .
استاد در سال 1306 ش (1927 م) برنده جایزه اول مدرسه موسیقی )کنسرواتوار) پاریس شدند . استاد حسابی با تاسیس بخش آکوستیک در دانشکده علوم ، با کمک شاگردان خود ، مانند : آقای دکتر برکشلی (فیزیک‌دان و استاد برجسته علم آکوستیک به تعیین نت‎ها و اندازه‎گیری دقیق فواصل گام‎های موسیقی ایرانی پرداخته و با محاسبات و پژوهش‎های کارگاهی ، شکل کاسه تار ، این ساز قدیمی ایرانی را ، اصلاح کردند ، تا با نت‎های مختلف ، زیر و بم ؛ خنید (Resonance) را ، به بهترین شکل نشان دهد .
و این جمله ماندگار پروفسور حسابی : موسیقی ایرانی یک طرز فکر است ، یک فلسفه است و بیان یک آرزوست .

تحقیقات

تحقیق نظری درباره ساختمان ذرات اصلی هسته اتم، دانشگاه تهران، 1324 ش

تحقیق درباره اصلاح قانون جاذبه عمومی نیوتن و قانون میدان الکترومانیتیک ماکسول (الکتریکی کولومب)، 1326 ش

تحقیق درباره استنتاج ساختمان ذرات اصلی اتم از نظریه عمومی اینشتین، با راهنمایی پروفسور اینشتین، به زبان انگلیسی در دانشگاه پرینستون، 1325 ش

تحقیق درباره (نظریه نسبیت) در دانشگاه پرینستون، 1325 ش (1947 م) به چاپ رسیده است.

تتحقیق علمی در مورد اثر ماده برمسیرعبورنور و انحراف شعاع نورانی در مجاورت سطح یک جسم، به زبان انگلیسی، انستیتو علوم هسته‎یی شیکاگو، 1326 ش

تحقیق آزمایشگاهی عبور نور در مجاورت ماده در دانشکده علوم دانشگاه تهران، 1370-1326ش

تحقیق درمورد دیوان حافظ و رساله جامع تفسیر ابیات و غزلیات حافظ

تحقیق درمورد گلستان و بوستان سعدی

تحقیق درمورد دیوان باباطاهر

تحقیق درمورد شاهنامه فردوسی

تحقیق درباره انواع ذرات اصلی و تعداد آن‌ها

تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه جرمی

تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه الکتریکی

تحقیق درباره شکل فرمول قانون نیروی جاذبه مغناطیسی

تحقیق تجربی درباره تغییر نمار، شکست نور در نزدیکی سطح یک جسم

تحقیق در مورد لیزرها و نور همدوس (Coherent Light)

تحقيق در مورد ارتعاش هسته مغناطيسی (Resonance Nuclear Magnetique)

تحقيق در مورد اثر موسبوئر (Effect Mossbauer)

کتابها

قانون تأسيس دانشگاه تهران، 1312 ش

فيزيک دوره اول و دوم دبيرستان، 1318 ش

نام‌های ايرانی، 1319 ش (

قانون تأسيس دانشگاه تهران، 1312 ش (1933 م). صورت جلسه آکادمی ملی علمی، 1326 ش

آيين‌نامه امور مالی دانشگاه تهران، 1333 ش

ديدگانی فيزيکی، دانشگاه تهران، 1340 ش

واژه‌نامه تخصصی فيزيک، 1369- 1340 ش

نگره کاهنربايی، دانشگاه تهران، 1345

شجره نامه خانواده حسابی، وزارت فرهنگ و هنر 1346 ش

فيزيک حالت جامد (Solid State Physics) ,(Physque de l Etat Solide) به زبان های انگليسی و فرانسه، 1348 ش (1969 م) و به زبان فارسی، 1358 ش

ديدگانی کوانتيک، دانشگاه تهران، 1358 ش

افعال فرانسه به فارسی، آماده چاپ

وندها و گهواژه‌های فارسی، تهران، 1368 ش

چگونگی تاريخ ايران، آماده چاپ

نگره الکترونيکی، آماده چاپ

الکتروديناميک، آماده چاپ

جلد اول فرهنگ حسابی، تهران، 1370 ش (1991م)، جلدهای بعدی آماده چاپ

گردآوری ديوان حسابی از کتابخانه دانشگاه پاريس، متعلق به قرن 17، و چاپ آن در دانشگاه تهران، 1354 ش

رساله‌ها

رساله دکترای فیزیک با عنوان حساسیت سلول های فتوالکتریک (Sensibilite des Cellules Photoelectriques) به زبان فرانسه، چاپ دانشگاه پاریس، 1306 ش

رساله راه ما (Votre voie)، به زبان فرانسه، 1314 ش

رساله تفسیر امواج دوبروی (Essaie d Interpretation des Ondes de Debroglie) به زبان فرانسه، تهران، 1324 ش

رساله درباره ماهیت ماده (A Strain Theory of Matter) دانشگاه تهران، به زبان انگلیسی، 1325 ش

رساله ذرات پیوسته (Continuous Particles) که در آکادمی علوم نیویورک (نشریه علمی Physical Review، ژوئن 1946 م صفحه 189) و در دانشگاه تهران، به زبان های انگلیسی و فارسی، 1325 ش، منتشر شد.

رسالــــه مدل ذره بی نهایت گسترده (Modele de Particules Infinies) در نشریه فیزیک فرانسه (Journal de Physique) سال 1336 ش

رساله فیزیک جدید و فلسفه ایران باستان (Modern Physics and the Philosophy of Ancient Iran) به زبان انگلیسی و نشر آن به زبان فارسی در مجله فرهنگ ایران باستان، مهر 1343 ش

رساله (توانایی زبان فارسی)، تهران، در مجله ایران باستان، مهر 1350 ش

گستردگی ذرات تا بی نهایت (Theory of Infinitely Extended Particlese) به زبان انگلیسی، چاپ دانشگاه تهران، 1356 ش

رساله راه بهبودی، تهران، آماده چاپ

موسسات

راه اندازی اولين آسياب آبی توليد برق (ژنراتور) در کشور (آشتيان، نزديک تفرش) 1305 ش

تشکيل گروه موسيقی کلاسيک (سنتی) به نام سن سباستين (نام کوچک باخ) در پاريس، 1306 ش (1927 م) با همياری هم‌کلاسی های فارغ التحصيل پلی تکنيک فرانسه

آغاز واژه گزينی و برابر سازی علمی (نهضت جلوگيری از نفوذ کلمات خارجی در دروس دانشگاهی و زبان فارسی) 1306 ش

ايجاد اولين کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ايران 1306 ش

نقشه برداری و ترسيم اولين نقشه راه ساحلی سراسری بنادر خليج فارس (بوشهر-بندر لنگه)، 1307-1306 ش،

تأسيس اولين مدرسه مهندسی وزارت راه و تدريس در آن، 1307 ش

تأسيس دارالمعلمين عالی (تهران) و تدريس در آن، 1307 ش

ايجاد اولين آزمايشگاه علوم پايه در کشور، 1307 ش

ساخت اولين راديو در کشور (در دارالمعلمين عالی) 1307 ش

تأسيس دانشسرای عالی و تدريس فيزيک و مکانيک در آن، 1308 ش

ساخت و راه‌اندازی اولين آنتن فرستنده در کشور، 1309 ش

ايجاد اولين ايستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی نگارستان دانشگاه تهران، 1310 ش

نصب و راه‌اندازی اولين دستگاه راديولوژی در ايران، برای برادرشان، آقای دکتر محمد حسابی، اولين راديولوژيست ايران، 1310 ش

ايجاد انجمن زبان فارسی و بنيان گذاری فرهنگستان زبان، 1310 ش

تعيين ساعت ايران 1311 ش

نقشه برداری، محاسبات و احداث راه تهران- شمشک به منظور بهره برداری از معادن ذغال سنگ، 1312 ش

تأسيس اولين بيمارستان خصوصی در ايران: بيمارستان گوهرشاد (به نام مادر فاضله شان)، با همکاری برادرشان، دکتر محمد حسابی، 1312 ش

پايه‌گذاری تدريس علوم به زبان فارسی، و تدوين کتب علمی به زبان فارسی، 1312 ش

طرح تأسيس دانشگاه تهران و تدوين اساسنامه آن 1310ش

تأسيس دانشکده فنی در 1313 ش و رياست و تدريس در آن دانشکده

تأسيس دانشکده علوم، 1321 ش و رياست آن دانشکده از 1327-1321 و از 1336-1330 ش و تدريس در آن از بدو تأسيس تا پايان عمر، 1371 ش

پايه‌گذاری و عضويت افتخاری در شورای عالی معارف، 1321 ش

تأسيس مرکز عدسی سازی اپتيک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران 1323 ش

تأسيس اولين رصدخانه نوين در ايران، 1324 ش

راه‌اندازی اولين مرکز زلزله شناسی کشور، 1328 ش

تأسيس بخش آکوستيک در دانشکده علوم و اندازه گيری فواصل و تنظيم گام ها و مصالعات علمی روی نت های موسيقی ايرانی، 1325 ش (1946 م) با همکاری مرحوم دکتر برکشلی و همیاری های دکتر ناجی

پايه‌گذاری و برنامه ريزی آموزش نوين ابتدايی و دبيرستانی، 1330 ش

پايه‌گذاری مدارس عشايری و تأسيس اولين مدرسه عشايری در ايران، 1330 ش

تآسيس و رياست موسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران، 1344-1330 ش

پايه‌گذاری مرکز تحقيقات اتمی دانشگاه تهران، 1330 ش

تدوين اساسنامه و تأسيس مؤسسه ملی ستاندارد ايران، 133 ش

تأسيس مرکر مدرن تعقيب ماهواره ها در شيراز، 1335 ش

پايه‌گذاری مرکز مخابرات اسد آباد همدان، 1338 ش

تأسيس و رياست انجمن ژئوفيزيک ايران، 1345 ش

راه‌اندازی اولين ليزر ايران، 1345 ش (1966 م) و آغاز تدریس آن در دانشکده علوم

تأسيس و راه اندازی رآکتور اتمی دانشگاه تهران و ايجاد سازمان انرژی اتمی ايران، 1349 ش

تأسيس انجمن موسيقی ايران و مرکز پژوهش‌های موسيقی

خدمات و مشاغل

تعیین نقشه راه‌ها در کشور لبنان، 1299 ش

مهندس راه و ساختمان در اداره راه سوریه، اجرای پروژه بهسازی و راه‌سازی در شرکت مقاطعه کاری فرانسوی (حما-سوریه) 1302 ش

استخدام به عنوان مهندس راه و ساختمان در اداره راه لبنان، 1302 ش

شناسایی و کار در معادن ذغال‌سنگ ناحیه سار فرانسه، 1304 ش

کار به عنوان مهندس برق در راه‌آهن برقی دولتی فرانسه، پاریس، 1304 ش

مطالعه علمی در دانشگاه های پرینستن و شیکاگو و انتشار دو مقاله علمی در آمریکا و انگلیس، 1328-1325 ش

تهیه صورت جلسات و خلاصه مذاکرات آکادمی ملی علوم، 1326 ش

عضو هیئت تحقیقاتی در انستیتوی تحقیقات هسته‌یی شیکاگو، 1327 ش

نماینده انتخابی مردم تهران در مجلس سنا ، از 1340-1328 ش

مأموریت خلع ید از شرکت نفت انگلیس در دولت دکتر مصدق، 1330 ش

اولین رئیس هیئت مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران در دولت دکتر مصدق، 1330 ش

وزیر فرهنگ در دولت دکتر مصدق، 1331-1330 ش

مخالفت با طرح قرارداد ننگین کنسرسیوم در مجلس، 1333 ش

تدوین اساسنامه و تأسیس مؤسسه ملی ستاندارد ایران، 1333 ش

مخالفت با قرارداد عضویت دولت ایران در سنتو (پاکت بغداد) در مجلس، 1339 ش

مخالفت با طرح قانون ننگین کاپیتولاسیون و کنسر سیوم در مجلس و کناره گیری از مجلس به دنبال مخالفت‌های سیاسی، 1340 ش

اولین نماینده دائم ایران، در سازمان بین‌المللی فضا، سازمان ملل متحد، 1347-1341 ش

خریدن زمین در کره مریخ، 1346 ش

تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت

تدوین آیین نامه، تأسیس، نصب و راه اندازی کارخانجات دخانیات ایران

بنیان‌گذاری واحد پژوهشی صنعتی فیاوری خان و مان (پژوهش و صنعت در مکانیک هیدرودینامیک، انرژی های نو و نامحدود)، 1358 ش

بنیان‌گذاری واحد پژوهشی صنعتی سغدایی (پژوهش و تحقیق در سیستم‌های الکترونیک، اپتوالکترونیک، اپتیک فیزیک و سیستم‌های هوشمند)، سال 1359 ش،

بنیاد پروفسور حسابی (پژوهش و فعالیت‌های علمی، فرهنگی، ...) سال 1360ش،

واحد هدایت دانش‌آموزان و دانش‌جویان مبتکر، نظریه‌یی و کاربردی، سال 1361 ش،

استفاده از انرژی خورشیدی در ایران، 1360 ش

ریاست گروه ممالک جهان سوم در کنفرانس بین‌المللی فضا

نشان‌ها و مدارک بین‌المللی

نشان عالی دولت فرانسه، کوماندرو دو لا لژیون دونور (Commandeur de la Legion dHonneur)

نشان تراز نخست دولت فرانسه، افیسیه دو لالژیون دونور (Officier de la Legion d Honneur)

عضویت‌هــــا

عضو پیوسته شورای عالی فرهنگ 1321- 1315 ش و 1346- 1325ش .

عضو انجمن اصطلاحات علمی 1321 ش .

عضو شورای عالی فرهنگ از 1321 ش .

عضو كنفرانس علمی دانشگاه پرینستون 1325 ش

عضو هیئت تالیف و ترجمه وزارت 1328 ش .

عضو كنگره علمی اتمی مسكو 1334- 1333ش

عضو كنفرانس علمی و بازدید از موسسات تحقیقاتی كشور فرانسه 1335- 1334ش

عضو هیئت علمی كنفرانس اتمی فرانسه 1337 ش

عضو كنفرانس اتمی ژنو (سوییس) 1347- 1337ش

عضو دایمی كمیته علمی فضا (ژنو) 1347- 1341ش

نماینده ایران و عضو كنفرانس بین‎‎‎‌المللی فضا (ژنو) 1337 ش

عضو انجمن فیزیك اروپا از 1341ش

عضو انجمن فیزیك امریكا از 1341 ش

عضو آکادمی علوم نیویورك از 1334 ش

عضو انجمن فیزیك فرانسه از 1337ش

عضو کمیته كنفرانس علمی و فنی فضا در نیویورك به نمایندگی دانشگاه تهران 1346 ش

عضو كنفرانس علمی و فنی فضا در وین 1347- 1344ش (1968- 1965م) .

عضو انجمن فرهنگ ایران باستان .

عضو پیوسته فرهنگستان زبان ایران از سال 1314 ش

عضویت در كنفرانس بزرگداشت علمای جهان در شیكاگو 1947م

عضو هیئت امنای انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با تصوییب شورای عالی انقلاب فرهنگی ، 1370 ش .

عضو هیئت امنای مركز تحقیقات بنیادی تریست (Trieste) یتالیا ، به پیشنهاد پروفسور عبدالسلام .

عضو شورای دانشگاه از 1313 ش

عضو دایمی كنفرانس بین‎‎‎‌المللی اتم .

عضو كنگره ریاضی‎‎‎‌دانان اسلو (نروژ) 1315 ش

عضو كمیته علمی و فنی فضا ، نیویورك 1346 ش

عضو كنفرانس علمی بین‎‎‎‌المللی اكسفورد 1315 ش

عضو هیئت دایمی كمیته بین‎‎‎‌المللی هسته‌یی 1330 ،1349ش .

نماینده ایران در كنفرانس علمی بین‎‎‌المللی فیزیك دانشگاه كمبریج (انگلستان) 1325 ش

نماینده ایران در کنگره بزرگداشت سیصدمین سال تولد نیوتن به دعوت انجمن پادشاهی انگلستان (لندن) 1326 ش

شركت در مراسم افتتاح راكتور اتمی هندوستان 1339- 1338ش

پروفسور حسابی، در 12 شهریور 1371 (ه . ش‌)، در بیمارستان‌ دانشگاه‌ ژنو، به‌ هنگام‌ معالجه‌ قلبی‌، بدرود حیات‌ گفتند. مقبره‌ استاد، بنا به‌ خواسته‌ ایشان‌، در زادگاه‌ خانوادگی‌، در شهر دانشگاهی‌ تفرش‌، قرار دارد

برگرفته از سایت رسمی پروفسور حسابی